Nhịp sống hiện đại, đặc biệt ở các thành phố lớn hiện nay, đã khiến nhiều người liên tục phải đối mặt với áp lực. Và khi áp lực dần trở thành một phần trong công việc và cuộc sống mà ta khó tránh khỏi, việc tìm đến tham vấn – tư vấn tâm lý, nhận sự trợ giúp từ chuyên gia tâm lý dần trở thành một giải pháp hiệu quả để bảo vệ sức khỏe tâm lý.
Dịch Vụ Tham Vấn – Tư Vấn Tâm Lý Là Gì?
Dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý là dịch vụ hỗ trợ tâm lý chuyên nghiệp, giúp cho khách hàng (thân chủ) nhìn ra vấn đề và có hướng giải quyết phù hợp, sáng suốt.
Thông thường, khi gặp các vấn đề trong cuộc sống ảnh hưởng đến tinh thần, tâm lý như rắc rối trong tình cảm, xích mích trong gia đình, áp lực công việc,… đa phần mọi người tìm đến bạn bè, người thân để được tâm sự, lắng nghe, hay xin lời khuyên. Đây được coi là những hình thức hỗ trợ tâm lý không chuyên. Với bạn bè, người thân, chúng ta có không gian an toàn để chia sẻ, nhưng những lời khuyên của người thân, bạn bè có thể chủ quan, mang nhiều định kiến, và chưa hẳn đã giúp ta giải quyết vấn đề triệt để.
Đối với các dịch vụ hỗ trợ tâm lý chuyên nghiệp, thân chủ có cơ hội được chia sẻ mà không gặp phải sự phán xét từ nhà tâm lý. Với kiến thức, kỹ năng chuyên môn như lắng nghe chủ động, đặt câu hỏi, phản hồi, thấu hiểu,… nhà tâm lý giúp thân chủ được thoải mái trao đổi và đối mặt trực tiếp với khó khăn tâm lý. Qua đó, thân chủ sẽ được:
- Nhìn nhận vấn đề theo các góc nhìn mới
- Học cách hiểu & chấp nhận các khó khăn trong thực tại
- Hiểu cách tinh thần lẫn cơ thể đang phản ứng trước khó khăn ra sao
- Tìm ra cách giải quyết vấn đề phù hợp
Lợi Ích Của Việc Sử Dụng Dịch Vụ Tham Vấn – Tư Vấn Tâm Lý
Có rất nhiều lợi ích không thể bỏ qua khi sử dụng dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý như:
- Được lắng nghe mà không sợ bị phán xét. Khi tìm đến nhà tâm lý, thân chủ sẽ có không gian an toàn để chia sẻ chân thành, cởi mở, mà không lo sợ bị chỉ trích, phán xét, hay đánh giá.
- Nhìn ra vấn đề trong suy nghĩ và cách xử lý vấn đề hiện tại. Đôi khi, cách ta phản ứng với những khó khăn, áp lực, mâu thuẫn trong cuộc sống lại không đem lại kết quả mong muốn, ảnh hưởng tới chất lượng công việc hoặc các mối quan hệ xung quanh. Nhà tâm lý, qua các kỹ năng trò chuyện và đặt câu hỏi, sẽ giúp thân chủ nhìn ra những khuôn mẫu hành vi hoặc cách phản ứng không phù hợp, từ đó tìm ra phương pháp thay đổi tích cực, phù hợp hơn.
- Học cách đương đầu với những khó khăn trong cuộc sống. Khác với lầm tưởng của nhiều người, mục đích của dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý không phải để nhà tâm lý đưa ra lời khuyên hay “dạy bảo” thân chủ giải quyết vấn đề theo cách của chuyên gia. Ngược lại, thông qua các buổi tư vấn, thân chủ được học cách nhận diện vấn đề và có những đề xuất để giải quyết chúng. Mọi quyết định sau cùng sẽ thuộc về thân chủ và nhà tâm lý không có quyền can thiệp hay đánh giá.
Trong cuộc sống bận rộn và nhiều áp lực như hiện nay, việc có thời gian để quan sát và nhìn nhận các vấn đề tâm lý là điều không dễ. Do đó, đầu tư thời gian để kết nối và trò chuyện với chuyên gia sẽ giúp thân chủ giải quyết nhanh chóng vấn đề, đồng thời có thêm các kỹ năng để đương đầu với những khó khăn tâm lý trong tương lai.
Khi Nào Ta Cần Sử Dụng Dịch Vụ Tham Vấn – Tư Vấn Tâm Lý?
Nếu bạn đang nghi ngờ mình có vấn đề tâm lý và không có khả năng tự giải quyết, đó là lúc bạn có thể cân nhắc tìm đến sự trợ giúp từ nhà tâm lý.
Bạn có thể tìm đến dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý khi đang gặp những tổn thương tâm lý, hoặc đang vật lộn với những cảm xúc thất thường, khó kiểm soát trong hơn 2 tuần liên tiếp, dẫn đến tình trạng:
- Không tham gia các hoạt động sinh hoạt cá nhân như tắm rửa, dọn dẹp,…
- Không thể giao tiếp và duy trì hiệu quả các mối quan hệ trong xã hội
- Không thể làm việc, mất tập trung kéo dài, liên tục trì hoãn công việc
- Mất hứng thú và động lực để làm mọi việc, kể cả những việc mình yêu thích
Bạn có thể cần tìm đến chuyên gia khi nhận thấy các hiện tượng như:
- Không thể quản lý cảm xúc bản thân (liên tục lo lắng, căng thẳng kéo dài, thường xuyên cảm thấy bức bối, khó chịu,…)
- Thời gian ngủ thất thường (mất ngủ hoặc ngủ li bì)
- Ăn uống thất thường
- Có suy nghĩ và ý định tự hại, tự sát, hoặc làm hại người khác
- Sử dụng, lạm dụng các chất kích thích (rượu bia, thuốc lá, chất gây nghiện,…)
Khi có các biến cố xoay quanh các mối quan hệ thân thiết, bạn cũng có thể tìm đến dịch vụ tư vấn tình cảm, tư vấn hôn nhân – gia đình,…
- Mâu thuẫn trong gia đình. Đó có thể là mâu thuẫn giữa vợ – chồng, giữa cha mẹ – con cái, hoặc giữa các thế hệ trong gia đình. Các vấn đề có thể tới từ việc giao tiếp, trò chuyện, bày tỏ quan điểm, phân chia trách nhiệm trong gia đình,…
- Tư vấn cho các cặp đôi khi sắp cưới/mới cưới; các trường hợp ly hôn; mâu thuẫn giữa vợ chồng trong giai đoạn thai sản
- Mâu thuẫn trong môi trường làm việc, học tập, dẫn đến tình trạng kiệt sức (burnout), căng thẳng,…
Khi một biến cố, sự kiện xảy ra như tai nạn, chứng kiến sự ra đi của người thân, sang chấn sau khi bị lạm dụng, bạo hành,… và bạn không thể vượt qua nỗi ám ảnh, hãy cân nhắc tìm đến các nhà trị liệu tâm lý để được điều trị.
Ngoài ra, các thông tin về rối loạn tâm lý trên Internet có thể khiến bạn hoang mang, sợ hãi, không biết mình có đang gặp phải vấn đề tâm lý hay không,… Thay vì tự tìm hiểu và tự “chẩn đoán”, bạn có thể tìm đến nhà tâm lý để có câu trả lời chính xác nhất. Trong trường hợp bạn thực sự có vấn đề tâm lý, bạn sẽ được chẩn đoán, đánh giá và xây dựng lộ trình điều trị phù hợp, hiệu quả.
Các Dịch Vụ Tham Vấn – Tư Vấn Tâm Lý Phổ Biến Hiện Nay
Dựa theo nhu cầu của khách hàng, các trung tâm, viện tâm lý hiện nay cung cấp 3 loại hình dịch vụ phổ biến như sau:
Tham Vấn – Tư Vấn Tâm Lý Cá Nhân
Với khách hàng cá nhân, dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý hỗ trợ đa dạng vấn đề, thường được phân loại dựa theo độ tuổi, theo dạng rối nhiễu tâm lý, hay các biến cố, thay đổi theo từng giai đoạn phát triển trong cuộc đời.
Đối với độ tuổi, chúng ta có dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý cho trẻ em, trẻ vị thành niên, người trưởng thành, hay người trung niên. Ta thấy rằng các vấn đề tâm lý của trẻ vị thành niên và của người trung niên sẽ có sự khác biệt lớn. Do đó, ta cần tìm nhà tâm lý với kinh nghiệm phù hợp để được hỗ trợ tốt nhất.
Đối với các dạng rối nhiễu tâm lý, khách hàng có thể nghi ngờ hoặc cần chẩn đoán chính xác bệnh tâm lý, dựa trên các triệu chứng được ghi nhận trong một khoảng thời gian nhất định. Nếu khách hàng chẩn đoán ra bệnh và có nhu cầu hỗ trợ, khách hàng sẽ làm việc cùng nhà tâm lý, thường là theo một lộ trình, để được can thiệp hiệu quả.
Có rất nhiều biến cố, thay đổi lớn nhỏ trong cuộc sống làm chúng ta khủng hoảng, gặp khó khăn trong việc thích nghi. Đó có thể là những điều không ai mong muốn xảy ra như chấn thương, tai nạn, bạo hành, chứng kiến sự ra đi của người thân, hoặc những sự kiện quan trọng trong đời như kết hôn, làm cha/mẹ, lên chức trong công việc, thi cử,… Không phải ai cũng có khả năng tự xoay sở trước những thay đổi trong cuộc sống, dựa vào những thương tổn trong quá khứ, khả năng chịu đựng, hay những mối quan hệ thân cận xung quanh. Việc tìm đến sự trợ giúp từ các chuyên gia tâm lý – những người có nhiều năm kinh nghiệm trong việc giải quyết các vấn đề tương tự – có thể là lựa chọn hữu ích cho nhiều người. Ví dụ, có nhiều chuyên gia tâm lý chỉ cung cấp dịch vụ tư vấn tâm lý hôn nhân, tình cảm, gia đình.
Tham Vấn – Tư Vấn Tâm Lý Học Đường
Hiện nay, ngày càng nhiều cơ sở giáo dục đầu tư vào các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm lý cho học sinh – sinh viên, với sự ra đời của phòng tham vấn học đường. Đây là nơi học sinh – sinh viên nhận được hỗ trợ tâm lý từ các chuyên gia am hiểu về các vấn đề ở lứa tuổi, cũng như các vấn đề chung trong học tập, định hướng phát triển cá nhân.
Khi trường học không có khả năng phát triển phòng tham vấn học đường riêng, trường có thể tìm đến các viện tâm lý, các trung tâm tâm lý để được tư vấn, hỗ trợ xây dựng – vận hành phòng tham vấn học đường. Các chuyên gia của viện tâm lý có thể làm việc theo thời vụ tại trường học.
Với dịch vụ tư vấn tâm lý học đường hay các dịch vụ tư vấn tâm lý dành cho trẻ em – trẻ vị thành niên, nhà tâm lý sẽ tập trung giải quyết các vấn đề phổ biến trong độ tuổi, hoặc các vấn đề xoay quanh trường học – nơi trẻ dành phần lớn thời gian tương tác trong ngày. Đó có thể là các vấn đề như:
- Mâu thuẫn giữa bạn bè, giáo viên, bạo lực học đường
- Áp lực với bài tập về nhà, thi cử, áp lực đồng trang lứa
- Định hướng học tập, nghề nghiệp, chọn trường, chọn ngành
- Vấn đề về quản lý cảm xúc, hành vi, tình yêu tuổi học trò
- Hỗ trợ học sinh vượt qua giai đoạn khó khăn (cha mẹ ly dị, tai nạn, bị bắt nạt,…)
Tham Vấn – Tư Vấn Tâm Lý Dành Cho Doanh Nghiệp
Các dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý dành cho doanh nghiệp thường được thực hiện bởi các trung tâm, viện tâm lý, trung tâm cung cấp nhân sự, hướng đến hỗ trợ nhân viên, lãnh đạo trong doanh nghiệp. Mục tiêu của nhà tâm lý trong môi trường doanh nghiệp là hỗ trợ về các vấn đề tâm lý liên quan tới công việc, từ đó giúp cho doanh nghiệp xây dựng môi trường làm việc lành mạnh, làm việc hiệu quả, kết nối tập thể. Dựa trên nhu cầu của doanh nghiệp, nhà tâm lý có thể cung cấp dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý cá nhân hoặc theo đội nhóm.
Quy Trình Tham Vấn – Tư Vấn Tâm Lý
Thông thường, hoạt động tham vấn – tư vấn tâm lý diễn ra theo quy trình với mục đích cụ thể, giúp cho cả nhà tâm lý lẫn thân chủ cùng nhau giải quyết vấn đề qua các buổi tham vấn.
Quy trình tham vấn – tư vấn tâm lý có thể chia ra thành các giai đoạn chính như sau:
- Giai đoạn 1: Đây là giai đoạn giúp nhà tâm lý tìm hiểu về vấn đề, cũng như nguyện vọng và mong muốn của thân chủ khi tìm đến dịch vụ tư vấn tâm lý, từ đó đưa ra lộ trình can thiệp phù hợp. Một số bài kiểm tra có thể được đưa ra để giúp nhà tâm lý hiểu rõ hơn về vấn đề mà thân chủ đang gặp phải. Nếu thân chủ lựa chọn tiếp tục làm việc với nhà tâm lý, cả hai sẽ cùng thống nhất về số buổi, thời gian cho mỗi buổi tham vấn, và mục tiêu sau khi kết thúc lộ trình.
- Giai đoạn 2: Nhà tâm lý thực hiện kế hoạch can thiệp, hỗ trợ như đã thống nhất với thân chủ trong giai đoạn 1. Nhà tâm lý sẽ thực hành các kỹ thuật can thiệp đặc thù tùy theo từng trường phái tiếp cận (đã có trao đổi và giới thiệu với thân chủ từ trước). Trong mỗi buổi tham vấn – tư vấn tâm lý, nhà tâm lý sẽ liên tục lắng nghe phản hồi và quan sát sự tiếp nhận của thân chủ để có những điều chỉnh phù hợp, đảm bảo hiệu quả sau quá trình can thiệp.
- Giai đoạn 3: Kết thúc quá trình tham vấn – tư vấn tâm lý, nhà tâm lý sẽ đưa ra đánh giá tổng kết. Nhà tâm lý cũng dự báo các nguy cơ trong tương lai có thể ảnh hưởng tới sức khỏe tâm lý, từ đó lên kế hoạch phòng ngừa cho thân chủ.
Cách Ước Tính Chi Phí Khi Sử Dụng Dịch Vụ Tham Vấn – Tư Vấn Tâm Lý
Chi phí cho dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý sẽ không cố định ở mỗi trung tâm điều trị, và còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:
- Mức độ uy tín của trung tâm, viện
- Học hàm, học vị của nhà tâm lý; kinh nghiệm trong vấn đề liên quan
- Số buổi trị liệu
- Thời gian trị liệu (trong trường hợp tính phí theo giờ mỗi buổi tham vấn)
- Hình thức tham vấn (trực tiếp, từ xa, qua điện thoại, email, tin nhắn,…)
- Mức độ nghiêm trọng của vấn đề tâm lý
Khi lựa chọn dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý, khách hàng cần cân nhắc về khả năng chi trả và thời gian mình có thể dành cho nhà tâm lý để có lựa chọn phù hợp nhất.
Trong trường hợp không có khả năng chi trả, bạn có thể tìm đến các đường dây nóng hỗ trợ tâm lý miễn phí. Tuy nhiên, để giải quyết vấn đề tâm lý triệt để, bạn vẫn nên cân nhắc tìm đến chuyên gia tâm lý. Việc được ghi nhận, theo dõi và đánh giá từ người có chuyên môn sẽ giúp bạn nhìn nhận vấn đề và có hướng giải quyết phù hợp với vấn đề riêng của mình. Bạn có thể thảo luận với nhà tâm lý về vấn đề chi trả để cả hai bên cùng đưa ra giải pháp tốt nhất.
Làm Sao Để Tôi Thuyết Phục Người Thân, Bạn Bè, Con Cái Nghi Ngờ Có Vấn Đề Tâm Lý Tới Gặp Chuyên Gia?
Hiệu quả của dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý tùy thuộc rất lớn vào mức độ hợp tác và mối quan hệ giữa thân chủ – nhà tâm lý. Do đó, khi thấy người thân, bạn bè, hoặc con cái có những thay đổi đáng lưu tâm trong khí sắc, thói quen sinh hoạt, hay vừa trải qua một biến cố lớn, bạn cần dành thời gian hỏi han, trao đổi với họ về những gì bạn có thể hỗ trợ. Sự cảm thông và chia sẻ từ những người thân cận vẫn đóng vai trò lớn trong quá trình phục hồi sức khỏe tâm lý của mọi người.
Nếu người thân, bạn bè, hay con cái của bạn còn ngại ngần, chưa tin tưởng với dịch vụ tham vấn – tư vấn tâm lý, bạn có thể trao đổi để biết thêm những khúc mắc của họ, hay những gì họ còn e ngại. Ngoài ra, việc tìm đến chia sẻ từ những người đã từng sử dụng dịch vụ cũng giúp họ đưa ra quyết định tốt hơn.