Trong bối cảnh Internet trở thành một phần tất yếu của đời sống hiện đại, trẻ em và thanh thiếu niên là nhóm tiếp xúc với công nghệ sớm nhất, đồng thời cũng là nhóm chịu nhiều tác động nhất từ môi trường mạng.
Bên cạnh cơ hội học tập, giải trí và giao lưu bạn bè, không gian mạng cũng tiềm ẩn vô vàn cạm bẫy như lừa đảo tài chính, xâm hại thông tin cá nhân, bạo lực ngôn từ hay những chiêu trò tinh vi dựa trên công nghệ AI.
Chính vì vậy, việc trang bị kỹ năng an toàn mạng cho học sinh đã trở thành nhiệm vụ cấp thiết, không chỉ của gia đình và nhà trường, mà còn của toàn xã hội. Để góp phần giải quyết thách thức này, Viện Tâm lý Việt – Pháp phối hợp cùng trường THCS Thanh Xuân đã tổ chức chuyên đề “Kết nối thông minh – Tránh xa cạm bẫy online”.
Đây không chỉ là một buổi tuyên truyền mà còn là hoạt động trải nghiệm thực tế, giúp học sinh vừa nhận diện nguy cơ, vừa thực hành kỹ năng ứng phó trong môi trường số.
Trải nghiệm trực quan – Cách giáo dục sinh động để nâng cao an toàn mạng cho học sinh
Nếu chỉ dừng lại ở việc “nghe giảng” về những chiêu trò lừa đảo, học sinh sẽ khó hình dung mức độ nguy hiểm trong thực tế. Vì thế, ban tổ chức đã lựa chọn cách tiếp cận gần gũi: tái hiện trực tiếp một tình huống lừa đảo ngay trên sân khấu.
Khi được hứa hẹn rằng “nộp 10 nghìn sẽ nhận lại 20 nghìn”, nhiều học sinh hứng khởi tham gia, giống hệt cách mà những lời mời chào “kiếm tiền dễ dàng” trên mạng thường đánh vào tâm lý ham lợi nhuận nhanh chóng. Tuy nhiên, đến lúc số tiền góp ngày càng nhiều nhưng không ai được hoàn trả, các em mới nhận ra mình đã sập bẫy.
Bài học rút ra là: những chiêu trò lừa đảo thường xuất phát từ những cám dỗ rất quen thuộc. Thông qua trải nghiệm thực tế này, học sinh hiểu rằng an toàn mạng cho học sinh không chỉ là kiến thức lý thuyết, mà là khả năng tỉnh táo nhận diện và đặt dấu hỏi trước những lời hứa hẹn quá mức hấp dẫn.
>> Tham khảo: Mạng Xã Hội Có Phải Là Nguyên Nhân Trầm Cảm Ở Trẻ Vị Thành Niên?
Nhận diện thực trạng – Vì sao kỹ năng an toàn mạng cho học sinh là cấp bách?
Theo báo cáo của Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin & Truyền thông), chỉ trong 9 tháng đầu năm 2024 đã có hơn 22.200 vụ lừa đảo trực tuyến được ghi nhận. Con số này không chỉ phản ánh sự gia tăng chóng mặt của tội phạm mạng, mà còn cho thấy mức độ phổ biến và tinh vi của các thủ đoạn.
Đáng chú ý, 70% vụ việc có nguồn gốc từ mạng xã hội – nơi học sinh dành phần lớn thời gian mỗi ngày. Các hình thức lừa đảo phổ biến gồm hack tài khoản để chiếm đoạt thông tin, giả mạo ngân hàng hoặc cơ quan công an, lừa đảo tình cảm, dự án đầu tư tiền điện tử “ảo”, và gần đây nhất là các thủ đoạn lợi dụng AI như deepfake hoặc giả giọng nói.
Điều này chứng minh một thực tế rõ ràng: kỹ năng an toàn mạng cho học sinh không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc để bảo vệ thế hệ trẻ trước những mối đe dọa ngày càng tinh vi.
Thực hành tình huống – Củng cố kỹ năng an toàn mạng cho học sinh qua trải nghiệm
Điểm đặc biệt của chuyên đề là không chỉ cung cấp kiến thức một chiều, mà tạo cơ hội để học sinh chủ động tham gia vào các tình huống giả định. Các kịch bản được đưa ra đều gần gũi với đời sống: một cuộc gọi từ số lạ tự xưng công an yêu cầu chuyển tiền, tin nhắn đe dọa tung ảnh nhạy cảm, hay một đường link ngân hàng giả mạo.
Dưới sự dẫn dắt của diễn giả, học sinh thảo luận nhóm, đề xuất các cách xử lý như:
- Bình tĩnh và không làm theo yêu cầu bất thường.
- Chặn và báo cáo tài khoản lạ.
- Nhanh chóng trao đổi với phụ huynh, thầy cô hoặc cơ quan chức năng.
Cách tiếp cận này giúp các em không chỉ nghe lý thuyết mà còn hình thành kỹ năng phản xạ. Đây là bước quan trọng để xây dựng an toàn mạng cho học sinh vững chắc và bền lâu.
Lan tỏa thông điệp – Xây dựng văn hóa an toàn mạng cho học sinh
Bên cạnh các bài học phòng tránh, chuyên đề còn tạo diễn đàn để học sinh chia sẻ quan điểm cá nhân về việc sử dụng mạng xã hội an toàn. Những giải pháp được đưa ra rất thực tế: sử dụng mật khẩu mạnh, chỉ kết bạn với người quen, không chia sẻ thông tin nhạy cảm, tránh nhấp vào đường link lạ và luôn tỉnh táo trước những lời dụ dỗ trực tuyến.
Theo cô Phùng Quỳnh Nga – Phó Hiệu trưởng trường THCS Thanh Xuân, tình trạng lừa đảo và bắt cóc qua mạng là nỗi lo thường trực, đặc biệt khi nhiều em tiếp cận Internet từ rất sớm nhưng lại thiếu kỹ năng bảo vệ bản thân.
Nhà trường mong muốn thông qua các hoạt động như thế này sẽ giúp học sinh có nền tảng kiến thức vững chắc, đồng thời kết hợp với nhiều chương trình ngoại khóa khác như thể thao, an toàn giao thông hay giao lưu phụ huynh – học sinh. Những hoạt động đời thực này không chỉ giúp rèn luyện kỹ năng mà còn hạn chế việc các em quá sa đà vào thế giới “ảo”.
Kết luận: An toàn mạng cho học sinh – Hành trang thiết yếu trong thời đại số
Chuyên đề “Kết nối thông minh – Tránh xa cạm bẫy online” đã cho thấy một điều rõ ràng: an toàn thông tin không phải là khái niệm xa vời, mà là kỹ năng sống còn với học sinh trong thời đại số. Khi được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng, các em hoàn toàn có thể khai thác Internet như một công cụ hữu ích, thay vì trở thành nạn nhân của những cạm bẫy trực tuyến.
Việc xây dựng văn hóa an toàn mạng cho học sinh không thể chỉ phụ thuộc vào một buổi chuyên đề, mà cần sự chung tay của cả gia đình, nhà trường và xã hội. Đó là hành trình dài hạn, nhưng cũng là nền tảng để bảo vệ thế hệ trẻ, giúp các em trưởng thành vững vàng, tự tin và bản lĩnh trong kỷ nguyên số.
