Ngày 15/9/2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã ban hành Thông tư số 19/2025/TT-BGDĐT (gọi tắt là Thông tư 19) quy định chi tiết về khen thưởng và kỷ luật học sinh trong các cơ sở giáo dục.
Văn bản này áp dụng đối với tất cả các trường phổ thông, trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm giáo dục nghề nghiệp – GDTX và cả các trường trung cấp, cao đẳng có người học đang theo học chương trình giáo dục phổ thông hoặc GDTX ở bậc THCS, THPT.
Thông tư 19 được coi là văn bản thay thế toàn diện cho Thông tư số 08/1988, vốn đã tồn tại gần 40 năm. Việc ban hành thông tư mới không chỉ nhằm cập nhật, đồng bộ hóa hệ thống pháp luật giáo dục mà còn thể hiện sự chuyển dịch căn bản trong quan điểm: từ tiếp cận hành chính, nặng tính trừng phạt sang tiếp cận nhân văn, tôn trọng học sinh và vì sự phát triển toàn diện của người học.
Bối cảnh ban hành Thông tư 19/2025 về khen thưởng và kỷ luật học sinh
Trong thực tiễn, quy định về khen thưởng và kỷ luật học sinh luôn là một phần quan trọng trong quản lý giáo dục. Tuy nhiên, văn bản cũ – Thông tư 08/1988 – đã bộc lộ nhiều bất cập:
- Không còn phù hợp với hệ thống pháp luật hiện hành: Luật Giáo dục 2019, Luật Trẻ em 2016 và Luật Thi đua, Khen thưởng mới đều đặt ra các nguyên tắc khác biệt, đề cao quyền lợi và sự phát triển của học sinh.
- Cách tiếp cận nặng tính kỷ luật: nhiều hình thức xử lý nghiêm khắc như cảnh cáo trước toàn trường, đuổi học ngắn hạn hoặc dài hạn, có thể gây tổn thương và để lại hậu quả lâu dài cho học sinh.
- Thiếu sự phân cấp, phân quyền rõ ràng: phần lớn quyết định đều tập trung ở cơ quan quản lý cấp trên, làm giảm tính chủ động, linh hoạt của nhà trường.
- Chưa chú trọng sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội – yếu tố then chốt trong giáo dục nhân cách học sinh.
Với bối cảnh giáo dục mới, cùng áp lực ngày càng lớn về bạo lực học đường, khủng hoảng tâm lí tuổi vị thành niên, sự thay đổi là điều tất yếu. Thông tư 19/2025 được ban hành nhằm:
- Hoàn thiện hành lang pháp lí cho công tác thi đua, khen thưởng và xử lý kỷ luật.
- Thống nhất và tinh gọn văn bản quy phạm pháp luật, khắc phục sự chồng chéo, lạc hậu.
- Đáp ứng nhu cầu cấp thiết của các cơ sở giáo dục, tạo sự linh hoạt, chủ động trong triển khai.
- Đảm bảo tính nhân văn, phù hợp với nguyên tắc của Luật Trẻ em và xu hướng giáo dục hiện đại trên thế giới.
Mở rộng phạm vi áp dụng và tăng cường phân cấp cho nhà trường
Một điểm tiến bộ của Thông tư 19 là phạm vi điều chỉnh rộng hơn so với quy định cũ. Nếu Thông tư 08/1988 chỉ tập trung vào các trường phổ thông, thì Thông tư 19 bao trùm cả:
- Các trung tâm giáo dục thường xuyên (GDTX);
- Các trung tâm giáo dục nghề nghiệp – GDTX;
- Các trường trung cấp, cao đẳng có tổ chức chương trình GDTX hoặc phổ thông cho học sinh THCS, THPT.
Bên cạnh đó, văn bản mới cũng trao quyền chủ động nhiều hơn cho nhà trường. Hiệu trưởng và giáo viên được phân cấp rõ ràng trong việc xét khen thưởng, áp dụng biện pháp kỷ luật, miễn là tuân thủ nguyên tắc và quy định chung.
Sự phân quyền này mang ý nghĩa lớn:
- Giảm tải cho cơ quan quản lý cấp trên, tránh quy trình xử lý rườm rà, kéo dài.
- Tạo điều kiện để nhà trường ứng phó kịp thời, linh hoạt với từng trường hợp cụ thể.
- Gắn trách nhiệm của người đứng đầu và giáo viên trực tiếp với kết quả giáo dục học sinh.
- Đảm bảo nguyên tắc tự chủ đi đôi với trách nhiệm giải trình, minh bạch và công khai trong mọi quyết định.
Quy định mới về khen thưởng học sinh – Chuyển đổi từ danh hiệu hình thức sang động viên thực chất
Thông tư 19 quy định 05 hình thức khen thưởng chính thức, trong đó bỏ các danh hiệu tập thể cứng nhắc và bảng danh dự vốn đã từng phổ biến. Điều này thể hiện sự thay đổi từ việc coi trọng danh hiệu mang tính hình thức sang việc ghi nhận sự tiến bộ cá nhân và thành tích thực chất.
“Thư khen” – điểm nhấn mới
Đặc biệt, văn bản mới đã bổ sung hình thức “Thư khen” – một phương thức nhân văn, gần gũi và mang tính động viên cao.
- Đối tượng: học sinh có kết quả học tập, rèn luyện tiến bộ, vượt lên chính mình hoặc có thành tích đột xuất.
- Chủ thể khen thưởng: có thể do giáo viên, hiệu trưởng hoặc cơ quan quản lý cấp cao hơn ban hành, tùy mức độ.
- Ý nghĩa: “Thư khen” tạo ra sự gắn kết cá nhân, khích lệ tinh thần và giúp học sinh thấy nỗ lực của mình được ghi nhận.
Ngoài ra, Thông tư 19 cũng cho phép các cơ quan, tổ chức, cá nhân áp dụng những hình thức khen thưởng khác phù hợp, miễn là tuân thủ nguyên tắc chung. Đây là sự mở rộng cần thiết, khuyến khích tính sáng tạo và linh hoạt trong khen thưởng.
Quy định mới về kỷ luật học sinh: nhân văn và giáo dục
1. Nguyên tắc kỷ luật theo Thông tư 19
Thông tư 19 khẳng định: kỷ luật học sinh không nhằm trừng phạt, mà là một biện pháp giáo dục. Các nguyên tắc được bổ sung gồm:
- Tôn trọng nhân phẩm, đối xử công bằng và bao dung.
- Không áp dụng biện pháp xúc phạm, bạo lực hay gây tổn hại đến thể chất và tinh thần học sinh.
- Phân loại rõ mức độ vi phạm để xử lý công bằng, hợp lí.
2. Phân loại mức độ vi phạm
- Mức độ 1: hành vi gây tác hại cho chính bản thân học sinh.
- Mức độ 2: hành vi ảnh hưởng tiêu cực trong phạm vi nhóm, lớp.
- Mức độ 3: hành vi ảnh hưởng tiêu cực đến phạm vi toàn trường.
3. Hệ thống kỷ luật mới
Khác với trước đây, Thông tư 19 đã loại bỏ hoàn toàn các hình thức nghiêm khắc như cảnh cáo trước toàn trường, đình chỉ học tập (đuổi học) một tuần hoặc một năm.
Thay vào đó, quy định mới chỉ duy trì các biện pháp mang tính giáo dục nhẹ nhàng:
- Đối với tiểu học: nhắc nhở, yêu cầu xin lỗi.
- Đối với THCS và THPT: nhắc nhở, phê bình, yêu cầu viết bản kiểm điểm.
Điểm mới đáng chú ý: bản kiểm điểm của học sinh chỉ lưu tại nhà trường, không ghi vào hồ sơ hoặc học bạ, đảm bảo không để lại “dấu vết” tiêu cực ảnh hưởng đến tương lai của học sinh.
Kỷ luật gắn với hoạt động hỗ trợ học sinh
Không chỉ thay đổi hình thức kỷ luật, Thông tư 19 còn đưa ra nhiều hoạt động hỗ trợ song hành. Các biện pháp này giúp học sinh không chỉ “chịu phạt” mà còn nhận được sự đồng hành để tiến bộ:
- Khuyên bảo, động viên tinh thần.
- Tư vấn, theo dõi và định hướng hành vi.
- Yêu cầu thực hiện các hoạt động phù hợp, mang tính xây dựng.
- Phối hợp chặt chẽ với gia đình để hỗ trợ kịp thời.
Đây là sự khác biệt lớn so với quy định cũ, vốn chỉ đề cập chung chung đến “theo dõi, giúp đỡ sửa chữa”. Cách tiếp cận mới mang tính giáo dục hỗ trợ – nhân văn, phù hợp với tinh thần đổi mới giáo dục và xu hướng quốc tế.
Ý nghĩa của Thông tư 19 đối với giáo dục và xã hội
Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT có ý nghĩa quan trọng ở nhiều khía cạnh:
- Với học sinh: bảo đảm quyền lợi, tránh bị tổn thương bởi biện pháp kỷ luật nặng nề, đồng thời tạo động lực thông qua các hình thức khen thưởng linh hoạt và nhân văn.
- Với nhà trường: tăng cường tính tự chủ, giảm phụ thuộc cấp trên, nhưng đồng thời nâng cao trách nhiệm giải trình.
- Với giáo dục và xã hội: góp phần xây dựng một môi trường học đường lành mạnh, an toàn, nơi học sinh được phát triển toàn diện về tri thức, nhân cách và kỹ năng.
Có thể nói, sự ra đời của Thông tư 19 là bước chuyển quan trọng từ giáo dục nặng tính quản lý hành chính sang giáo dục lấy học sinh làm trung tâm, đề cao nhân văn và sự tiến bộ.
Kết luận
Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT là một văn bản đánh dấu sự đổi mới căn bản trong quy định khen thưởng và kỷ luật học sinh. Thay vì duy trì các biện pháp kỷ luật nghiêm khắc và hình thức khen thưởng rập khuôn, văn bản mới đã lựa chọn cách tiếp cận nhân văn, linh hoạt, chú trọng sự phát triển toàn diện của học sinh.
Đây là minh chứng cho định hướng đổi mới giáo dục của Việt Nam: không chỉ dạy kiến thức, mà còn giáo dục nhân cách, bảo vệ quyền trẻ em và tạo dựng một thế hệ công dân mới – tự tin, nhân ái và có trách nhiệm với bản thân cũng như cộng đồng.
