Trong bối cảnh xã hội thay đổi nhanh, trẻ em và thanh thiếu niên đối diện ngày càng nhiều áp lực – học tập, quan hệ, cảm xúc, định hướng tương lai – việc đảm bảo sức khỏe tinh thần trong trường học trở thành yêu cầu cấp thiết.
Nhằm đáp ứng yêu cầu này, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 18/2025/TT-BGDĐT về tư vấn học đường và công tác xã hội trong trường học cùng Thông tư số 19/2025/TT-BGDĐT về khen thưởng, kỷ luật học sinh. Đây là hai văn bản có tính bổ trợ và song hành, tạo hành lang pháp lý đồng bộ để hướng đến một môi trường giáo dục an toàn, nhân văn và phát triển toàn diện cho học sinh.
Trước đó, hai Thông tư 31/2017 và 33/2018 đã đặt nền móng cho hoạt động tư vấn tâm lý trong trường học. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy: đội ngũ làm công tác tư vấn chủ yếu kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn sâu; cơ sở vật chất hạn chế; và việc phối hợp giữa nhà trường – gia đình – xã hội chưa đồng bộ. Đồng thời, phạm vi điều chỉnh giữa hai Thông tư này có phần chồng chéo, khiến các trường lúng túng trong triển khai.1
Sự ra đời của Thông tư 18 vì thế là một bước đi cần thiết – vừa hợp nhất, vừa mở rộng, vừa hiện đại hóa các quy định để phù hợp thực tiễn giáo dục hiện nay.
1. Từ thực tiễn nhiều thách thức đến bước đi chính sách kịp thời
Những năm gần đây, câu chuyện về bạo lực học đường, áp lực học tập và khủng hoảng tâm lý học sinh liên tục gióng lên hồi chuông cảnh báo. Không ít vụ việc đau lòng cho thấy, chỉ một hành động thiếu kiềm chế hay một lời trách phạt không đúng cách cũng có thể đẩy trẻ vào tổn thương sâu sắc.
Trong bối cảnh đó, việc đổi mới tư duy giáo dục – đặt sức khỏe tinh thần và sự phát triển nhân cách của người học lên hàng đầu – trở thành yêu cầu cấp bách.
Nắm bắt thực tiễn ấy, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 18/2025/TT-BGDĐT về tư vấn học đường, công tác xã hội trong trường học và Thông tư số 19/2025/TT-BGDĐT về khen thưởng, kỷ luật học sinh.
Hai thông tư được xem là bước chuyển quan trọng trong chính sách giáo dục, khi lần đầu tiên các hoạt động tư vấn, hỗ trợ tâm lý, công tác xã hội và kỷ luật được thiết kế như một hệ thống bổ trợ lẫn nhau – hướng đến mục tiêu xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, nhân văn và hạnh phúc.
2. Thông tư 18 – Lấy học sinh làm trung tâm trong công tác tư vấn học đường
Theo ông Hoàng Đức Minh – Vụ trưởng Vụ Học sinh, Sinh viên (Bộ GD&ĐT), trước đây Bộ đã ban hành Thông tư 31/2017 và 33/2018 về công tác tư vấn tâm lý trong trường học, song thực tế triển khai cho thấy còn nhiều bất cập:
- Đội ngũ phụ trách chủ yếu kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn sâu.
- Nhiều trường chưa có phòng tư vấn riêng, cơ sở vật chất và kinh phí còn hạn chế.
- Sự phối hợp giữa nhà trường – gia đình – xã hội chưa chặt chẽ.
Chính vì vậy, Thông tư 18 ra đời nhằm tinh gọn, hợp nhất và mở rộng phạm vi hoạt động tư vấn học đường, đồng thời xác định rõ người học là trung tâm của mọi hoạt động hỗ trợ.
Ông Minh nhấn mạnh:
“Thông tư 18 không chỉ kế thừa mà còn nâng cấp nội dung tư vấn học đường – từ hỗ trợ tâm lý đơn lẻ sang mô hình tư vấn, can thiệp và phát triển toàn diện, có tính hệ thống hơn.”
Nội dung tư vấn được xác định rõ và toàn diện hơn:
- Học tập: Hướng dẫn học sinh xác định mục tiêu, kế hoạch và phương pháp học hiệu quả.
- Tâm lý: Phòng ngừa, phát hiện sớm và tham vấn khi học sinh gặp khó khăn cảm xúc, hành vi.
- Giới và quan hệ xã hội: Cung cấp kiến thức về tâm sinh lý lứa tuổi, bình đẳng giới, tình bạn, tình yêu, hôn nhân.
- Kỹ năng sống: Giúp học sinh tự nhận thức, quản lý cảm xúc, phát triển trí tuệ cảm xúc và khả năng hòa nhập xã hội.
- Hướng nghiệp – việc làm: Định hướng nghề nghiệp, hỗ trợ khởi nghiệp và tìm hiểu chính sách xã hội.
Hình thức triển khai linh hoạt:
- Tư vấn trực tiếp hoặc trực tuyến, tùy điều kiện thực tế.
- Kết nối và phối hợp đa chiều với phụ huynh, chính quyền địa phương, tổ chức xã hội.
- Tổ chức hoạt động truyền thông, tập huấn nhằm nâng cao kỹ năng ứng xử, phòng ngừa rủi ro tâm lý học đường.
Cách tiếp cận mới này giúp nhà trường chủ động phòng ngừa và hỗ trợ học sinh sớm hơn, thay vì chỉ xử lý khi sự việc đã xảy ra.
3. Giải pháp khắc phục “nút thắt” nhân lực và nguồn lực
Một trong những điểm nổi bật nhất của Thông tư 18 là quy định rõ về nhân sự và nguồn tài chính cho hoạt động tư vấn học đường – điều mà nhiều năm qua luôn là điểm yếu của hệ thống giáo dục.
Cụ thể, mỗi trường phổ thông phải có ít nhất một viên chức đảm nhiệm công tác tư vấn học sinh. Nếu chưa đủ biên chế, có thể ký hợp đồng hoặc giao nhiệm vụ kiêm nhiệm nhưng phải đảm bảo người phụ trách được đào tạo nghiệp vụ tâm lý – xã hội.
Bộ GD&ĐT cũng ban hành Thông tư 11/2024/TT-BGDĐT, quy định mã số và tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp cho viên chức tư vấn học sinh, qua đó nâng vị thế nghề nghiệp và đảm bảo chính sách đãi ngộ tương xứng.
Về tài chính, Thông tư 18 cho phép nhà trường chủ động sử dụng nguồn ngân sách và nguồn lực hợp pháp khác để tổ chức tư vấn học đường. Người đứng đầu cơ sở giáo dục phải chịu trách nhiệm bố trí nhân lực, cơ sở vật chất và huy động nguồn lực xã hội hóa để hoạt động này được duy trì hiệu quả và lâu dài.
4. Thông tư 19 – Kỷ luật tích cực, giáo dục bằng sự thấu hiểu
Cùng với Thông tư 18, Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT về khen thưởng, kỷ luật học sinh. Văn bản này khẳng định tinh thần kỷ luật tích cực, hướng đến sự tiến bộ của học sinh thay vì trừng phạt.
Theo quy định mới, các hình thức kỷ luật nặng nề như đình chỉ học, đuổi học được loại bỏ. Thay vào đó là những biện pháp mang tính hỗ trợ và giáo dục nhân cách, giúp học sinh nhận thức hành vi, chịu trách nhiệm và thay đổi tích cực.
“Kỷ luật tích cực không làm giảm tính răn đe, mà giúp học sinh hiểu rõ hậu quả, học cách chịu trách nhiệm, đồng thời cảm nhận được sự quan tâm từ thầy cô,” – ông Hoàng Đức Minh chia sẻ.
Thông tư 19 cũng đề cao vai trò của tư vấn học đường trong quá trình kỷ luật: mỗi trường phải có tổ tư vấn để tham gia vào việc đánh giá nguyên nhân, xây dựng phương án hỗ trợ và đồng hành cùng học sinh trong suốt quá trình điều chỉnh hành vi.
5. Hai thông tư song hành – Nền tảng trường học nhân văn
Nếu Thông tư 18 tạo cơ sở cho phòng ngừa và hỗ trợ, thì Thông tư 19 nhấn mạnh giáo dục và phục hồi. Cả hai cùng tạo thành hệ thống chính sách khép kín nhằm đảm bảo rằng mọi học sinh – dù đang gặp khó khăn hay vi phạm – đều được lắng nghe, hỗ trợ và trao cơ hội sửa sai.
Ba tác động nổi bật của cặp chính sách này:
- Trao quyền chủ động cho nhà trường: giúp hiệu trưởng linh hoạt trong quản lý, xử lý và tư vấn học sinh.
- Thúc đẩy phối hợp ba bên: nhà trường – gia đình – xã hội cùng tham gia giáo dục, giảm gánh nặng cho một phía.
- Xây dựng môi trường giáo dục toàn diện: không chỉ dạy kiến thức mà còn nuôi dưỡng cảm xúc, hình thành nhân cách.
Từ đó, các cơ sở giáo dục có thể ngăn ngừa xung đột, giảm vi phạm, tăng tinh thần hợp tác và tôn trọng lẫn nhau trong cộng đồng học sinh.
6. Kết luận: Đồng hành để giáo dục bằng sự nhân ái
Hai thông tư mới của Bộ GD&ĐT không chỉ là sự điều chỉnh kỹ thuật trong quản lý giáo dục mà là bước ngoặt về tư duy – từ kỷ luật sang thấu hiểu, từ giám sát sang đồng hành.
Khi kỷ luật được xây dựng trên tinh thần tích cực, còn tư vấn học đường trở thành hoạt động thiết yếu, học sinh sẽ cảm nhận được rằng trường học là nơi an toàn – nơi các em được lắng nghe, được sửa sai và trưởng thành.
“Làm tốt công tác tư vấn học đường, kết hợp kỷ luật tích cực chính là chìa khóa để xây dựng trường học hạnh phúc, nơi học sinh phát triển toàn diện cả tri thức lẫn nhân cách,” – ông Hoàng Đức Minh khẳng định.
Đây cũng là bước tiến để giáo dục Việt Nam tiến gần hơn với các tiêu chuẩn quốc tế – một nền giáo dục vì con người, lấy yêu thương, tôn trọng và phát triển toàn diện làm giá trị cốt lõi.
